بازیافت پلاستیک به فرایندی اشاره دارد که در آن پسماندهای پلاستیکی جمع‌آوری، تمیز شدن، بهبود و بازیافت می‌شوند تا مواد قابل استفاده جدیدی از آنها تولید شود. با توجه به تولید بزرگ و گسترده پلاستیک در جهان و نیاز به حفظ منابع طبیعی و کاهش آلودگی محیط‌زیست، بازیافت پلاستیک به عنوان یک روش پایدار برای مدیریت پسماندهای پلاستیکی مورد توجه قرار گرفته است.
فرایند بازیافت پلاستیک از مراحل مختلفی تشکیل شده است. ابتدا پسماندهای پلاستیکی جمع‌آوری و از سایر مواد غیرقابل تجزیه جدا می‌شوند. سپس پسماندها تمیز می‌شوند تا از آلودگی‌های محیطی و سایر مواد غیرقابل قابل بازیافت مانند برچسب‌ها، رنگ‌ها و آلاینده‌ها پاک شوند.
انواع پلاستیک های قابل بازیافت
قبل از ورود ضایعات پلاستیک به دستگاه بازیافت پلاستیک، باید آنها بر اساس نوع پلیمری که از آن ساخته شده‌اند، جدا شوند. عدم توجه به این جداسازی منجر به ورود ناخالصی به دستگاه و تولید پلاستیک بازیافتی با کیفیت پایین خواهد شد. برای جداسازی این ضایعات، باید آنها را بر اساس انواع مختلف پلاستیک تفکیک کرد. در اکثر موارد، مواد پلاستیکی قابل بازیافت را در هفت دسته قرار می‌دهند. در ادامه، برخی از انواع مهم این پلاستیک‌های قابل بازیافت ذکر شده است:
پت یا پلی اتیلن ترفتالات (PET) قابل بازیافت
این نوع پلاستیک بیشتر در تولید بطری‌های آب معدنی یا ظروف یکبار مصرف استفاده می‌شود. می‌توان این دو ماده را در یک گروه بازیافت کرد. همچنین، پت به صورت الیاف پلی استر نیز در تولید فرش، پوشاک و پتو استفاده می‌شود. بنابراین، ضایعات این مواد می‌تواند در تولید وسایلی مانند کوله‌پشتی یا لباس‌های بادگیر استفاده شود.
HDPE یا پلی اتیلن با دانسیته بالا پلاستیک قابل بازیافت
این نوع پلاستیک بازیافت آسانی دارد و به همین دلیل در بسیاری از کارخانه‌های بازیافت استفاده می‌شود. HDPE یک رزین مقاوم و سخت است که مقاومت مناسبی در برابر ضربه دارد و می‌تواند در دمای حدود ۱۲۰ درجه سانتی‌گراد نیز تحمل شود. کاربردهای مهم پلی اتیلن با دانسیته بالا شامل تولید کیسه زباله، بطری مواد شوینده و اسباب بازی است. همچنین، محصولات ساخته شده با این ماده را می‌توان به راحتی بازیافت کرد.
پلاستیک وینیل یا PVC
وینیل یا پی وی سی در صنعت ساختمان‌سازی کاربردهای زیادی دارد. این ماده به صورت سخت و انعطاف‌پذیر تولید می‌شود و به دلیل مقاومت در برابر نفوذ آب و رطوبت، سبکی و قابلیت پردازش بالا، در ساخت در و پنجره‌های دوجداره ساختمان، لوله‌های آب آشامیدنی و روکش کابل‌های برق استفاده می‌شود. با این حال، بازبازیافت پلاستیک PVC چالش‌های خاصی دارد، زیرا معمولاً PVC با مواد غیرپلاستیکی مانند فلزات سنگین و مواد شیمیایی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این نوع پلاستیک باعث ایجاد ناخالصی‌هایی می‌شود که می‌تواند کیفیت پلاستیک بازیافتی را تحت تأثیر قرار دهد. بنابراین، جداسازی و پاکسازی دقیق از مواد ناخالصی بسیار مهم است.
PP یا پلی پروپیلن قابل بازیافت
یکی از نوع‌های دیگر پلاستیک قابل بازیافت است که به عنوان دومین پلاستیک پرکاربرد در صنعت پلاستیک شناخته می‌شود. این ماده دارای خصوصیات مهمی مانند مقاومت در برابر حرارت و گرما، سبکی و مقاومت است. علاوه بر این، بازیافت پلی پروپیلن فرآیند پیچیده‌ای ندارد و به راحتی قابل انجام است.
پلی پروپیلن در ساخت انواع محصولات پلاستیکی متنوعی مانند لیوان‌های یکبار مصرف، پوشک بچه، ظروف پلاستیکی و بدنه پلاستیکی باتری‌ها استفاده می‌شود. بدیهی است که این ماده با نقطه ذوب بالا، گزینه‌ای مناسب برای تولید ظروف و لیوان‌هایی است که در آنها نوشیدنی‌های داغ مانند قهوه یا چای سرو می‌شود.
PS یا پلی استرن قابل بازیافت
یک گروه دیگر از پلاستیک‌های قابل بازیافت است که شناخته می‌شوند. این مواد پلاستیکی بسیار قابل شکل‌دهی، سبک و ارزان قیمت هستند و به راحتی قابل بازیافتند. به همین دلیل، در ساخت بسیاری از ظروف پلاستیکی استفاده می‌شوند. با این حال، باید توجه داشت که یک عیب مهم این نوع پلاستیک‌ها این است که با گرم شدن، مقداری مواد شیمیایی به درون غذا منتقل می‌شود که ممکن است برای سلامتی انسان مضر باشد. به همین دلیل، توصیه می‌شود که در حد امکان از استفاده این نوع پلاستیک‌ها برای نگهداری مواد غذایی، به خصوص در حالت گرم، خودداری شود.
پلاستیک های متفرقه قابل بازیافت
دسته دیگری از پلاستیک‌ها که در دسته‌بندی پلاستیک‌های قابل بازیافت نامگذاری نشده‌اند، در دسته متفرقه یا “OTHER” قرار می‌گیرند. در تولید این پلاستیک‌ها معمولاً از موادی مانند اکریلیک، پلی کربنات و پلی اکتیک فایبرز استفاده می‌شود. بازیافت این دسته از پلاستیک‌ها امکان‌پذیر است، اما به دلیل وجود مواد مختلف در آنها، ممکن است محصولات حاصل از فرایند بازیافت آلوده باشند و برای انسان و محیط زیست ضرر آور باشند. این نوع پلاستیک‌ها به عنوان خطرناک ترین نوع مواد پلاستیکی شناخته می‌شوند و به دلیل سختی تجزیه، فرایند بازیافت آنها بسیار دشوار است.
مراحل بازیافت پلاستیک
مراحل بازیافت پلاستیک به طور کلی شامل چند مرحله اصلی است. البته، مراحل دقیق ممکن است بسته به نوع پلاستیک و فرآیند بازیافت مورد استفاده متفاوت باشد. اما در ادامه، مراحل عمومی بازیافت پلاستیک را بررسی خواهیم کرد:
جمع‌آوری و جداسازی
در این مرحله، پلاستیک‌های بازیافتی جمع‌آوری می‌شوند. این ممکن است به وسیلهٔ جمع‌آوری در مناطق عمومی، مدیریت پسماندها یا حتی جمع‌آوری خانگی صورت گیرد. سپس پلاستیک‌ها بر اساس نوع و نوعیت آنها جدا می‌شوند. این مرحله شامل جداسازی پلاستیک‌های مختلف، از جمله PP، PS و سایر نوع‌ها، است.
خرد کردن
پس از جداسازی، پلاستیک‌ها به اندازهٔ کوچکتری خرد می‌شوند. این مرحله به عنوان خرد کردن یا آسیاب کردن شناخته می‌شود و می‌تواند به وسیلهٔ ماشین‌آلات خاصی مانند آسیاب‌ها، گرانول‌سازها یا چرخ‌ها انجام شود. هدف این مرحله، کاهش اندازهٔ پلاستیک به حدی است که در مراحل بعدی به راحتی قابل استفاده باشد.
شستشو و تمیزکردن
در این مرحله، پلاستیک‌ها تمیز می‌شوند تا از آلودگی‌ها و ذرات خارجی پاک شوند. این می‌تواند شامل شستشو با آب و مواد شوینده یا استفاده از روش‌های دیگر مانند سانباده‌زنی باشد. هدف این مرحله، حذف آلودگی‌ها و ذراتی که ممکن است تاثیر منفی بر کیفیت نهایی محصول داشته باشند، است.
ذوب و فرآیند تشکیل
پس از تمیزکردن، پلاستیک‌ها در دمای بالا ذوب می‌شوند. در این مرحله، پلاستیک مذاب به شکل‌دهی می‌پردازد تا بتواند به شکل مورد نظر تبدیل شود. این می‌تواند شامل ریختن پلاستیک مذاب در قالب‌های مختلف، استفاده از روش‌های تزریق، فشاردهی و یا سایر روش‌های شکل‌دهی باشد.
ادامه مراحل بازیافت پلاستیک:
خنک کردن و سخت شدن
پس از شکل‌دهی، پلاستیک مذاب خنک شده و به صورت سخت شده تبدیل می‌شود. این مرحله ممکن است زمانی برای خنک شدن طبیعی در دمای اتاق یا با استفاده از سیستم‌های خنک‌کننده انجام شود.
فراوری نهایی
پس از سخت شدن، محصول نهایی فراوری می‌شود. این فرآیند شامل برش، تمیزکردن نقاط ضعف، اصلاح شکل و اندازه، و اعمال هر گونه پایان‌دهی و پرداخت است. هدف این مرحله، به دست آوردن محصول نهایی با کیفیت و استاندارد است.
بازیابی و استفاده
پس از فراوری نهایی، محصول بازیافت شده آماده استفاده مجدد است. این ممکن است شامل استفاده در تولید محصولات جدید، مانند قطعات خودرو، لوازم خانگی، مبلمان و غیره، یا استفاده در صنعت ساختمانی، به عنوان مثال در ساخت لوله‌ها و پوشش‌های پلاستیکی باشد.
